Over de schoonheid van een naaktscène in Pompeï

Drie nonnen fotograferen elkaar. Plaats van handeling: Pompeï, om precies te zijn het Huis van Loreius Tiburtinus.

Dat huis, ook wel aangeduid als het Huis van Octavius Quartio omdat die er het laatst woonde, is een van de goed bewaard gebleven Romeinse villa’s in het stadje onder de rook – en het vuur – van de Vesuvius. 

Het tweede waar je oog op valt, is het fresco rechts in beeld. Een naaktschilderij, en ook opvallend goed geconserveerd.

Het is geschilderd door de enige kunstenaar in Pompeï van wie de naam bekend is: ‘Lucius pinxit’ oftewel ‘Geschilderd door Lucius’ staat erbij. Lucius liet zich inspireren door het beroemde verhaal over Pyramus en Thisbe.

Grote kans dat je weleens over dit verhaal hebt gehoord. Het gaat over een bloedmooi meisje en een beeldschone jongen die smoorverliefd op elkaar zijn maar nogal ongelukkig aan hun einde komen. Dramatisch is zacht uitgedrukt. Het verhaal is voor het eerst opgetekend door de Romeinse dichter Ovidius in zijn Metamorphosen, verschenen rond het jaar nul (Pompeï werd ongeveer tachtig jaar later, in 79 n.C., onder as bedolven).

In het verhaal lees je hoe de jongen Pyramus en zijn buurmeisje Thisbe lange tijd alleen maar met elkaar kunnen communiceren via een spleet in de muur omdat ze elkaar niet mochten zien van hun vaders. Op een dag weet Pyramus zijn buurmeisje zo ver te krijgen om haar huis te ontvluchten zodat ze elkaar eindelijk in de armen kunnen vallen. Ze spreken af onder een moerbeiboom bij een begraafplaats.

Thisbe is op tijd op de afgesproken plek maar Pyramus is iets verlaat. Dan komt er een leeuwin met bebloede muil aanlopen. Het beest heeft net een kalfje verorberd.

Thisbe schrikt zich het apelazarus bij de aanblik van het beest, vlucht een grot in en verliest in de haast haar sluier. De leeuwin scheurt daarop de sluier in stukken.

Als Pyramus dan eindelijk arriveert op zijn date onder de moerbeiboom ziet hij de bebloede sluier en sporen van de leeuw in het droge zand. De aanblik is hem te veel. Zijn geliefde! Dood!

Hij zelf kan ook niet verder leven zonder Thisbe, besluit hij, waarop hij zich o assumption is the mother of all fuck-ups op zijn zwaard stort en dood neervalt.

Dan komt Thisbe terug, uit de grot, en o tweede grote schrik, ziet daar het lijk van haar geliefde Pyramus liggen. Ze weet niet waar ze het zoeken moet van wanhoop en verdriet.

Ook haar besluit staat vast. Ze wil niet langer leven zonder Pyramus, en doodt zichzelf, met hetzelfde zwaard, het nog bebloede zwaard van Pyramus.

Het noodlottige verhaal is later vaak opnieuw verteld, onder andere door Boccaccio en Chaucer. Shakespeare baseerde zijn tragische liefdesverhaal over Romeo en Julia erop.

In de Nederlandse literatuur is de bekendste bewerking die van de puntdichter Kees Stip, die in 1950 een gedicht over Pyramus en Thisbe schreef in de stijl van de Rotterdamse dichter en liedjeszanger J.H. Speenhoff, waarvan de eerste vier regels al gelijk de hilarische toon zetten:

‘Dit is het bloedig moordverhaal van Pyramus en Thisbe

De een, een schone jongeling, wiens ouwe heer in vis dee

De andere, miss Babylon, de dochter van de buurman,

Bij wie hij op beperkte schaal des avonds door de muur kwam.’

Op het fresco van Lucius in de villa in Pompeï komen de jongelingen ook door de muur, zo lijkt het. Zo levensecht zijn ze afgebeeld.

En voor wie dacht dat het een van de pornografische scènes is waar het van wemelt in de door vulkaanas bedolven villa’s en badhuizen in Pompeï… nou ja, dat is dan een bonus. Beauty always lies in the eye of the beholder. En al helemaal als die beholder al warm is gemaakt door de fotograaf links in beeld.

Erwin Wijman

P.S. De foto is als kunstpostkaart opgenomen in de collectie van Art Unlimited, klik hierrr.

Deze kunstkaart is ook in sterk vergrote oplage te koop in de winkel van het Drents Museum in Assen, bij de tentoonstelling Sterven in schoonheid – De wereld van Pompeï en Herculaneum, van november 2022 t/m maart 2023.

P.P.S. Dit is maar één verhaal bij deze foto die ik maakte in Pompeï. Iedereen kan zijn of haar eigen verhaal maken bij de foto. De foto is tijdelijk in een kleine oplage van 20 stuks verkrijgbaar op groot formaat, op 45 bij 30 cm, in een lijst van 60 bij 45 cm, professioneel ingelijst met niet-spiegelend museumglas door J.A.J.A. Lijstenmakerij in Eindhoven. Zie Kunst zoekt muur voor details en prijs, of klik hier.