De Nederlander mist de Negerzoen, zeggen de auteurs van het boek Verdwenen Merken. Maar goed dat de naam weg is, net als Zwarte Piet (bijna) en jodenvet.
De Negerzoen is een van de meest gemiste merken in Nederland, zeggen Richard Otto en Robbert van Loon, auteurs van het boek Verdwenen Merken. Sinds 2006 gaan de luchtige en mierzoete schuimchocoladekoekjes van producent Buys door het leven als Zoenen.
Stunt
‘Veel consumenten zagen het schrappen van de naam Negerzoen als ongewenste betutteling en riepen dat ons land was doorgeslagen in politieke correctheid. Het was echter geen politieke druk, maar een stunt van de marketingafdeling van Buys’, zegt Otto op Adformatie.nl.
Slavernijverleden
Die ‘stunt’ steunde wel op heel geloofwaardige gronden. Koekfabrikant Van der Breggen in Tilburg, die de negerzoenen van Buys maakt (nu Banketgroep), kondigde in november 2005 aan de gevoeligheid van de naam Negerzoen te gaan onderzoeken, meldde onlinemagazine Zibb.nl destijds (bron was ANP). Aanleiding voor het onderzoek was een brief van de Stichting Eer en Herstel (Betalingen van Slachtoffers Slavernijverleden Suriname), waarin deze stelt dat de naam een belediging zou zijn voor alle zwarte mensen.
Commotie
‘We krijgen ieder jaar wel een brief binnen over de negerzoen, dat de naam discriminerend zou zijn, maar de commotie rondom de naam wordt steeds groter’, zei J. van der Hoeven van Van der Breggen tegen Zibb.nl/ANP.
Verstandig
Marketingstunt of niet, het is heel verstandig van Buys/Banketgroep dat ze de naam Negerzoen niet meer gebruiken. Zeker anno 2016, midden in de Zwarte Piet-discussie, zou de akelige naam ‘Neger’ niet getolereerd worden.
Zwarte Pieten
Hoe gevoelig de Negerzoen ligt bleek toen anderhalve week geleden, op 12 november 2016, in Werkendam Zwarte Pieten tijdens de feestelijke intocht van Sinterklaas negerzoenen uitdeelden. ‘Onhandige actie en niet voor herhaling vatbaar’, typeerde waarnemend burgemeester Yves de Boer van Werkendam in BN/De Stem van 14 november.
Zo zei de beroemde voetballer Jérôme Boateng in een interview in het AD van 3 juni 2016 dat hij zowel de moorkop als de negerzoen weg wil hebben uit het vocabulaire. De 27-jarige verdediger van Bayern München, zoon van een Duitse moeder en een Ghanese vader, vindt beide woorden racistisch.
Stereotiepe beeld
En Volkskrant-redacteur Pablo Cabenda hekelde al eerder, in de Volkskrant 
van 23 september 2011, de laconieke pretentie waarmee Volkskrant-columnisten Sylvia Witteman en Annemarie Oster het woord neger gebruikten als ware het woord waardevrij. ‘Dat woord gebruiken voor elke zwarte persoon betekent dat je die automatisch reduceert tot dat stereotype (sic!) beeld dat beantwoordt aan de hoge lichamelijke verwachtingen van de Annemarie Osters van deze wereld’, schreef Cabenda.
Gebrek aan taalgevoel
‘Ik gun ieder zijn pleziertjes en particuliere taalgebruik, maar te doen alsof het woord ‘neger’ een net zo neutraal woord is als tafel, parabool of oudedagvoorziening getuigt van naïviteit en – bij columnisten kwalijker – een gebrek aan taalgevoel.’
Negenzoenen
Daarom is het ook goed dat de naam Negenzoenen ook niet meer wordt gebruikt door Buys. Onder die naam bracht Buys-moeder Banketgroep in november 2009 nieuwe zoenen op de markt in de smaakvarianten Cappuccino en Kokos. Levensmiddelenkrant riep ze in januari 2010 uit tot Beste Innovatie van 2009 in de assortimentsgroep Koek & Biscuits.
In de verpakking zitten negen stuks, vandaar de naam Negenzoenen. In de gewone Zoenen-doos zitten 2×6 zoenen.
Schuimkussen
Maar de naam verwijst al te duidelijk naar de oude naam Negerzoenen.
In andere landen noemen ze het ding ook geen Negerzoen meer: de Duitse Negerküsse werden Schokoküsse of Schaumküsse, de Franse Têtes de nègre werden Bisous de Mousse, Engelse Negro kisses werden Angel Kisses en Finse Neekerin suukot werd Brunberg subkot.
De hut van Oom Tom
Veelbetekenend is ook dat de titel van een van de bekendste Amerikaanse boeken uit de literatuurgeschiedenis, Uncle Ben’s Cabin van Harriet Beecher Stowe, in Nederland al decennia niet meer De Negerhut van Oom Tom heet maar gewoon De hut van Oom Tom.
Jodenvet
Op soortgelijke manier leidde in november 2005 de herintroductie van jodenvet tot felle reacties. ‘De naam jodenvet voor snoepgoed doet denken aan het uitbraden van joden. Dat kan dus echt niet’, stelde Ronnie Naftaniel, directeur van het Centrum Informatie en Documentatie Israël, destijds in het Algemeen Dagblad. Jodenvet, gemaakt uit aardappelzetmeel, werd destijds opnieuw op de markt gebracht door Leo Smetsers in Oirschot. Het steenharde snoep was vijftien jaar lang niet in Nederland verkrijgbaar. Hij haalde het in Roemenië.
Buitengewoon kwaadaardig
Naftaniel in het AD: ‘Toen Jamin in Amsterdam jodenvet ging verkopen, kregen we tientallen telefoontjes van mensen die zeer geëmotioneerd reageerden. Het is een buitengewoon kwaadaardige en onsympathieke benaming.’
Jamin reageerde volgens het vakblad Distrifood direct op de klachten van het Centrum en veranderde de naam in borsthoning, zoals jodenvet boven de rivieren altijd al heette.
Bedreigd
Ook importeur Smetsers ging overstag. ‘We kregen op een gegeven moment zelfs brieven van boze klanten. Van andere winkeliers hoorden we dat ze werden bedreigd, omdat ze jodenvet in de etalage hadden liggen. Tja, dan is de maat wel vol’, zei Smetsers in het AD.
Overigens had Naftaniel van het CIDI geen moeite met de naam jodenkoek. ‘Dat is niet kwetsend. Jodenkoek vindt zijn oorsprong in Enkhuizen, waar vóór de oorlog een Joodse bakker met boterkoeken de straat opging. Later is boterkoek verbasterd tot jodenkoek.’
Kiespijn
Op de vraag welk verdwenen merk het meest wordt gemist in de supermarkt, antwoorde de helft van alle respondenten (375 Nederlanders) de Negerzoen, melden Richard Otto en Robbert van Loon op Adformatie.nl. De andere helft kan de naam Negerzoen waarschijnlijk missen als kiespijn.
Dit stuk is een ietsje bewerkte versie van dit artikel op Adformatie, lees daar ook de vele reacties (update: die reacties zijn daar inmiddels verwijderd).