Wat wordt het, de rode of de blauwe? De spreekwoordelijke gisse-autoverkopervraag is anno 2025 ineens ook een Matrix-ideologische keuze: neem je de rode of de blauwe pil? De nog grotere vraag is, nu zelfs klimaatredder Tesla van kleur is verschoten van ultra red naar deep blue: ís er nog een rode auto? Kún je nog een goede ethisch te verantwoorden keuze maken in de showroom? Welke auto zou Jezus nu kopen?*
‘Het is een luxe merk. En daar willen mensen voor betalen. Het heeft het vakmanschap van een fysiek product, een oprichter van haast mythische proporties, een exceptioneel hoog prijsniveau, het controleert de hele keten (van productie tot winkels), het is een wereldmerk. En het allerbelangrijkste: je wilt ermee gezien worden.’
Dit citaat gaat over Apple maar had ook op Tesla kunnen slaan. Het komt uit een column uit 2015 van FD-columnist Roland van der Vorst, hoofd innovatie bij de Rabobank, die tien jaar geleden de enorme groei van Apple voorzag. En van Tesla.
Maar anno 2025 is er iets veranderd. Dat ‘je wilt ermee gezien worden’ gaat niet langer op voor Tesla.
Er bestaat nu zelfs iets als Teslaschaamte. Uit onderzoek door EenVandaag blijkt dat drie van de tien Nederlandse Tesla-bezitters overweegt om afstand te doen van hun Tesla of dat al gedaan heeft.
Dat besloot ook de Duitse drogisterijketen Rossmann in 2024, als eerste grote bedrijf dat Tesla vanwege de radicaal-rechtse strapatsen van Tesla-baas Elon Musk voortaan weert uit zijn wagenpark. Grote woningbouwers en energiebedrijven volgden.
Bekrast
En het volk mort: overal ter wereld worden Tesla’s op straat bekrast of in brand gestoken. Er zijn vernielingen bij Tesla-showrooms en -laadstations. Bij honderden Tesla-vestigingen wereldwijd werden op 29 maart 2025 demonstraties gehouden, zoals in Tilburg, Amsterdam en Den Haag en in honderden grote steden in de VS, op initiatief van de beweging Tesla Takedown, die oproept tot het boycotten van Tesla.
De hashtags #TeslaTakedown en #TeslaTakover gaan als heibranden over sociale media. Net als #TeSSla. En #Swasticar, sinds de Britse actiegroep Everyone Hates Elon in Londense bushokjes een fake Tesla-advertentie ophing met de kop ‘Goes from 0 to 1939 in 3 seconds’ boven een afbeelding van Elon Musk met Nazi-gebaar en de pay-off ‘Tesla The Swasticar’.
Tot aan bol.com toe kun je bumperstickers kopen met de tekst ‘I bought this before Elon went crazy’.
Tekenend is ook dat zangeres Sheryl Crow die haar Tesla uit protest tegen Musk wegdeed en uitzwaait met een filmpje op Instagram op 14 februari 2025 meer dan 350.000 hartjes krijgt op haar post. ‘Mijn ouders zeiden altijd… je bent met wie je omgaat’, schrijft ze erbij. ‘Tot ziens Tesla.’
Wat je rijdt ben je zelf, dus. En Crow wil geen Tesla zijn.
Vier dagen later laat ze in een vervolgpost op Instagram, met 278.000 likes, weten dat ze verrast is door de vele reacties. ‘Het draait allemaal om de intentie’, verduidelijkt Crow. ‘My intention is to support causes I care about, and to make my voice be heard.’ Ik steun graag goede doelen, dingen waar ik echt om geef, daarmee laat ik mijn stem horen.
Sheryl Crow vertolkt hier als typische mainstream-rockartiest de stem van het volk. Daarom kreeg ze ongekend veel persaandacht voor haar actie, wereldwijd. Ook Amerikaanse celebrity’s als Bette Midler (‘Ik hoef niet langer te rijden in een symbool van racisme, hebzucht en onverschilligheid’ meldt ze op Instagram, 36.000 likes), acteur Jason Bateman, investeerder Joanne Wilson, radio/podcastpresentator Zach Sang en senator Mark Kelly (Democraten, Arizona) deden ostentatief afstand van hun Tesla.
En minstens zo veelbetekenend is dat celebrity annex POTUS Donald Trump in maart openlijk juist twee Tesla’s kócht, onder het felle licht van perslampen. Waardoor een Tesla naast Musk-mobiel definitief geldt als een rijdend Trump-statement. ‘Het was alsof ik met een Trump-sticker rondreed’, verwoordt Teslaverlater Jason Bateman dat gevoel in zijn podcast Smartless.
Bovendien blijkt de toenemende Tesla-weerzin onmiskenbaar uit de kelderende verkoopcijfers: wereldwijd verkocht Tesla in de eerste drie maanden van 2025 13 procent minder auto’s. De omzet was met 19,3 miljard dollar (16,9 miljard euro) bijna 10 procent lager dan in het eerste kwartaal van 2024 en de nettowinst kelderde met 71 procent (eerstekwartaalcijfers 2025).
Beleggers hadden al een voorschot genomen op de terugval, want het aan de Nasdaq genoteerde aandeel Tesla verloor tussen december 2024 en april ruim de helft van zijn waarde: het stukje devalueerde van 480 dollar op 17 december 2024 naar 227 dollar op 21 april 2025.
In Nederland halveerde de verkoop van Tesla in het eerste kwartaal van 2025 zelfs (van 6.854 naar 3.446 stuks), waardoor het merk op de RAI/Bovag-verkoopranglijst duikelde van de vierde naar de dertiende plek. In april verkocht Tesla nog maar 382 auto’s in Nederland, dat is bijna 75% minder dan in april 2024 (1457 stuks).
Bye USA, Buy European
Goed, er zullen genoeg consumenten zijn die het geen mallemoer uitmaakt wat Musk allemaal uithaalt en gewoon een Tesla kopen, en dus de blauwe pil slikken. Maar de meer kosmopolitisch ingestelde, ethisch bewuste Nederlandse consument die een auto zoekt, ziet er kennelijk van af.
Natuurlijk ook vanwege het onmiskenbare Trump/MAGA- en sowieso Amerika-stempel op het merk. ‘Bye USA, Buy European’ is nu het leidende adagium.
Dit uitgesproken antiamerikanisme doet ook Ford (inclusief Mustang), RAM, Dodge, Chrysler, Chevrolet, Lincoln, Cadillac, Buick, GMC en Jeep buiten de boot vallen voor de wereldwijze Nederlandse autoconsument. En meteen ook Fiat, Alfa Romeo, Abarth, Lancia, Ferrari, Maserati, Citroën, DS, Opel en Peugeot, die alle behoren tot het Amerikaans-Italiaans-Franse autoconcern Stellantis (voorheen, tot 2021, Fiat Chrysler Automobiles FCA en Groupe PSA).
Maar welk automerk blijft er dan over voor de progressieve, bewuste automobilist? Een BYD, Nia, Xpeng, Hongqi, Zeekr, Aiways, Seres, Dongfeng, Leapmotor of een van de andere nieuwe Chinese elektrische-automerken die massaal je timeline op X, Instagram en Facebook en online krantenpagina’s opstormen met hun advertenties. In Amsterdam en andere stadscentra zijn de gigantische kijk- en aanraakwinkels van Chinese automerken niet te missen.
Hun auto’s, bulkend van de snufjes, zijn AliExpress-goedkoop, zelfs ondanks de EU-importheffingen die in 2024 werden ingevoerd.
Dictatoriaal regime
Maar wie o wie wil vereenzelvigd worden met een auto uit een land met een dictatoriaal regime dat de mensenrechten structureel schendt? En dat met de dag ernstiger, door het steeds restrictievere beleid van president Xi Jinping.
Zijn auto’s uit het wat verdere oosten, Japan en Zuid-Korea, dan een alternatief? Voor sommige mensen zijn Japanse auto’s nog steeds taboe vanwege de rol van Japan in de Tweede Wereldoorlog. Een kennis vertelde me nooit een Japanse auto te kopen omdat haar moeder in een Jappenkamp had gezeten. Ze zwoer bij Peugeot, Frans dus, want Duits was in haar familie ook uit den boze vanwege diezelfde oorlog.
Zowel Mercedes/Daimler-Benz als BMW, Audi, Porsche en Volkswagen worstelen nog steeds met hun naziverleden, waarover steeds meer naar buiten komt, zoals in het boek Nazimiljardairs van David de Jong (Meulenhoff, 2022), het boek Volkswagen Wereldmerk uit Wolfsburg van Frank van der Heul (Albatros, 2024) en ander historisch onderzoek zoals het artikel ‘7 bekende bedrijven liepen binnen onder Hitler’ in Historia van 16 augustus 2023.
Daarnaast heeft Volkswagen zich, zacht uitgedrukt, ook niet geliefder gemaakt bij de klimaatbewuste consument sinds in 2015 aan het licht kwam dat Volkswagens in de praktijk veel meer uitstootten dan tijdens de standaardtest in een gecontroleerde omgeving. Ook Audi, Seat, Skoda, Mercedes-Benz, Renault, Dacia, Peugeot, Citroën, DS en Opel voorzagen hun auto’s van sjoemelsoftware om ze op papier minder vervuilend te laten lijken.
Mensenrechten
En om terug te komen op Zuid-Koreaanse en Japanse auto’s. Hyundai – waar ook Kia onder valt – scoort bar slecht in de door Amnesty International samengestelde mensenrechtenclassificatie van de elektrische-auto-industrie, met de welgekozen naam Recharge for rights. Het Zuid-Koreaanse autoconcern is niet transparant in hoe het omgaat met mensenrechtenrisico’s in hun toeleveringsketens van mineralen en metalen voor hun accu’s: denk aan uitbuiting, gezondheidsrisico’s en milieuschade door de snelle uitbreiding van mijnen.
De Japanse autofabrikanten Mitsubishi en Nissan scoren ook abominabel op die classificatie, evenals BYD, Geely, GM General Motors en Renault. En nog ernstiger: Hyundai, Mitsubishi en BYD blijken ook totaal niet te probéren om inzicht te krijgen in de mogelijke schendingen van mensenrechten in hun toeleveringsketen, en zij weigeren te reageren op de bevindingen van Amnesty.
Wat moet je dan? Welke auto zou Jezus kopen? Een Volvo? Nee, Volvo is sinds 2010 onderdeel van het Chinese autoconcern Geely, net als Polestar, Lynk&Co, Zeekr, en de oorspronkelijk Europese automerken Smart, Lotus en (deels) Aston Martin. Een Mini? Nope, Mini is onderdeel van BMW, net als Rolls-Royce. Een Bentley dan? Is eigendom van Volkswagen Groep.
Sociale aanschaf
Dan resten nog Jaguar en Land Rover/Range Rover, beide sinds 2008 onderdeel van het Indiase Tata. Tenminste, voor wie het geen probleem is dat je auto geassocieerd wordt met kampioenvervuiler Tata Steel in IJmuiden. Fabriek die tot overmaat van ramp metaal levert aan zowat alle autofabrikanten, zowel voor carrosserie, chassis en interieur als voor batterijen en elektromotoren.
Jaguar verkoopt even geen auto’s – het gehele merk is under construction – en een Land Rover is slechts voor weinig stervelingen weggelegd, niet zo zeer qua budget maar qua pochimago en patjepeeëruitstraling. Een auto is immers niet alleen een kostbare maar bij uitstek een sociale aanschaf: niemand koopt zomaar een auto. Niet zomaar de auto die zij of hij wil. Je auto moet, net als je schoenen en je handtas, passen bij je omgeving, en dat komt heel nauw. Wat Sheryl Crow’s ouders zeiden: you are who you hang out with. Elke auto die je aanschaft is in feite een nieuw sociaal contract met je vrienden, je familie, schoonfamilie, buren, collega’s, klanten, noem maar op. Zíj moeten die auto, jouw auto goedkeuren. Daarom praten mensen ook zo vaak en veel én graag over auto’s.
En daarom ook legt de sociale druk bij de keuze voor een auto meer gewicht in de schaal dan bij pakweg een handtas, schoenen, horloge, bril, vakantie, een hond of een nieuwe bank. Wil je ermee gezien worden? Ook die vraag telt mee bij je besluit niet langer de blauwe pil te slikken maar te kiezen voor een rode.
That is, als die rode er wás in de showroom, op Gaspedaal of op Marktplaats. Quod non.
EBS is Israëlisch
Blijft niets anders over dan je auto weg te doen en voortaan met het OV te reizen. Ook in dat OV is het trouwens oppassen geblazen. Bedenk voor je in een bus van EBS stapt dat EBS (Egged Bus Systems) een dochteronderneming is van het Israëlische Egged Group, bedrijf dat sinds 2013 op de zwarte lijst van de VN staat omdat het vervoer verzorgt naar illegale nederzettingen op de bezette Westoever. En dat EBS heeft regionale vervoersconcessies door heel Nederland.
Tot slot: beste lezer, bedenk dat de ultieme auto niet een voorderdewereldoorlogse Defender is, noch een Ford of een Volvo, maar géén auto. De aller chicste auto is géén auto. Maar spreek niet elkaar Teslaschaamte aan, of diesel- en benzineschaamte of SUV-schaamte of welke schaamte dan ook. Dat draagt niks bij aan een betere wereld. Integendeel. Spreek wel de bedrijven en overheden aan die het niet nauw nemen met mensenrechten, fatsoenlijke arbeidsomstandigheden, kinderuitbuiting, gezondheidsrisico’s, klimaat- en milieuschade, democratie en rechtsstaat enzovoorts. Confronteer ze ermee, stel vragen. Anders komen zij lekker makkelijk weg met hun wangedrag terwijl jij elke dag twee uur langer reistijd hebt omdat je jezelf tot de trein hebt veroordeeld.
En voor de goede lezer: die vragen stel ik in bovenstaand stuk door de wereldwijde automobielproducenten aan te spreken op hun gedrag en de keuzes die zij maken.
*‘What would Jesus drive?’ was de pay-off van een reeks tv-reclamespotjes waarmee Evangelical Environmental Network (EEN) in 2002 in de VS zich uitsprak tegen benzineslurpende SUV’s. En Arianna Huffington van later HuffPost voerde in 2003 met haar Detroit Project by Americans for Fuel Efficient Cars ook actie tegen SUV’s. Ze lobbyde bij autofabrikanten om auto’s te produceren die ‘een einde maken aan onze afhankelijkheid van buitenlandse olie’. Haar actie sloeg aan en van de donaties die binnen stroomden, kon ze twee tv-commercials laten maken die een dan lopende war on drugs-campagne van de Bush-regering waarin drugs en terrorisme met elkaar in verband worden gebracht parodieerden. The Detroit Project stelde in de filmpjes dat het SUV’s zijn die Al Qaida financieren. De spotjes werden geweigerd door enkele grote netwerken, waarop Huffington en haar mede-activisten zich konden verheugen in een golf aan gratis publiciteit.
Deze beschouwing is een bewerking van een hoofdstuk dat ik bijdroeg aan het boek Stemmen met je portemonnee. Hoe je met kleine keuzes een groot verschil kunt maken voor een betere wereld, juni 2025, Uitgeverij Haystack.